Zanikbaer, klotskop, naate reem en sjtensbaer: een verjaardagskalender vol scheldwoorden

In dit artikel:

"Ik heb maar één groot doel, en dat is de ‘sjproach’ te behouden." Met die missie brengt de gepensioneerde Waubachse fotograaf en voormalig basisschooldocent Wim Smeets streekproducten uit om het Limburgs dialect levend te houden. Na eerder een kwartet- en een memoryspel uit te geven, heeft hij nu een verjaardagskalender gemaakt met 365 Limburgse scheldwoorden en bijnaamwoorden—van zanikbaer en klotskop tot naate reem—vergezeld van cartooneske illustraties die hij ontwerpt en door illustrator Wim Hanssen laat uitwerken.

Smeets zegt dat jongeren steeds vaker in het Nederlands aangesproken worden, een ontwikkeling die hij "verhollandisering" noemt. Met zijn spellen en kalender wil hij generaties met elkaar verbinden: opa’s en oma’s kunnen spelenderwijs dialect overdragen aan kleinkinderen. Hij financiert de kleine oplages (ongeveer 1.000–2.000 stuks) grotendeels uit eigen zak en gebruikt opbrengsten om nieuwe ideeën te realiseren; kwaliteit van materiaal is voor hem belangrijk zodat producten lang meegaan.

De woorden in de kalender stammen uit zijn geheugen, aanvulling van dialectauteur Jean Paulssen en bijdragen van vrienden en familie. Veel termen zijn regionaal en hebben wortels in de mijnhistorie; Smeets benadrukt dat het om historische en humoristische context gaat en niet om hedendaagse politieke gevoeligheden. Voorbeelden uit de juli-selectie zijn onder andere Leeëge lap (uitgekookt persoon), Batraaf (lummel), Frite-kuëning (kampioen frites eten) en Sjtjoekrenner (slechte wielrenner).

Voor volgend jaar plant hij een puzzel die ook Oost-Zuid-Limburg en grensregio’s in Duitsland en België omvat, en droomt hij van een carnavalesk kaartspel—maar hiervoor ontbreekt nog financiële en organisatorische steun; zijn verzoeken aan bedrijven en instanties bleven tot nu toe onbeantwoord.